‘Alles gaat voorbij.
Elke droom vervaagt,
zodra je je ogen open doet.
Je raakt het kwijt’
Dat zong Ernst Jansz toen ik een jaar of tien was. Ik luisterde er graag naar. Ik vond het leven lang niet altijd makkelijk, en het besef dat alles van tijdelijke aard was gaf me een prettig gevoel van ruimte en vrijheid. Later realiseerde ik me dat niet alleen de vervelende dingen voorbij gaan, maar dat dit ook geldt voor alle fijne dingen.
Alles is vergankelijk. Waar je ook maar kijkt, alles komt en gaat. De tafel waaraan ik dit schrijf is jaren geleden gemaakt van hout en staal. En ergens in de toekomst zal het hout vergaan, het staal misschien worden omgesmolten. Het huis waarin ik woon is al meer dan honderd jaar oud, maar de kans is groot dat het over een paar honderd jaar is verdwenen.
En ook ikzelf ben vergankelijk. Er komt een dag dat ik er niet meer zal zijn. Vergankelijkheid is echter meer dan de dood. Ik ben geen moment hetzelfde als een vorig moment. Dat geldt voor mijn lichaam: in wetenschapsmuseum Nemo leerde ik dat van de 100.000 miljard cellen waaruit het bestaat, pakweg een derde elke twee maanden sterft door normaal onderhoud. Maar ook qua gevoelens, gedachten en emoties ben ik geen moment hetzelfde als het vorige.
De oude Grieken zeiden het al: panta rhei. Alles stroomt, alles is in beweging. Niets blijft hetzelfde. Toch denken we dat vaak wel. Met onze geest zetten wij dingen vast. Omdat het nu eenmaal behulpzaam is bij het vinden van onze weg in de onzekere, veranderlijke werkelijkheid. Het is fijn dat we niet steeds opnieuw hoeven te ontdekken hoe een deurkruk werkt, of hoe we moeten autorijden. We vergeten echter dat het maar plaatjes zijn. We gaan denken dat het plaatje de werkelijkheid is. We verwarren de statische afbeelding van de rivier met de stromende rivier zelf.
We zijn dus ook gewend om te spreken in termen van ‘ik ben’ en ‘hij is’. Bijvoorbeeld ‘ik ben een aardig persoon’, of ‘ik ben moeder’ of ‘hij is luid en dominant’. We reduceren onszelf en de werkelijkheid tot beperkte plaatjes. Plaatjes van hoe we dénken dat het is. De kunst is om steeds opnieuw weer te beseffen dat alles, waaronder wijzelf en anderen, steeds nieuw is. Te beseffen dat we niet weten hoe de werkelijkheid zich nu, op dit moment, zal tonen.
Ik ben net terug van een week stilteretraite, dus dan is dat besef nabij. Ik ben nieuwsgierig naar hoe het nu is. Naar wie ik ontmoet, zonder plaatjes. De wereld toont zich met ongelofelijke frisheid en glans. Ik geniet, en probeer ook dat niet vast te houden.
